Yönetim, zaman, para, teknoloji, materyal, mekân ve enerji gibi üretim kaynaklarıyla, insan kaynaklarını bir araya getirerek organizasyonun amacına ulaşmasını sağlayan bir bilim ve sanattır. Kâr amacı gütsün veya gütmesin yönetim, bütün işletmelerin, amaçlarına ulaşabilmek için sahip olmaları gereken stratejik bir fonksiyondur.

Girdileri çıktılara dönüştürmeye süreç, süreci gerçekleştiren yapılara da organizasyon adı verilir. Yönetimin görevi, organizasyonun amacına verimli ve etkin bir şekilde ulaşmasını sağlamaktır. Para cinsinden veya ölçülebilen girdilerin para cinsinden veya metrik çıktılarla karşılaştırılması sistemin verimliliğini belirlemektedir. Girdi ve çıktıların performans, memnuniyet, kalite gibi sayılamayan değerler cinsinden karşılaştırılması ise sistemin etkinliğini belirlemektedir. Farklı bir şekilde tabir edecek olursak verimlilik; bir işi doğru bir şekilde yapaya, etkinlik ise doğru işi yapmaya denir.

Yönetim, sistemin minimum girdiyle maksimum çıktı elde etmesini sağlamakla yükümlüdür. Çıktıyla girdi arasındaki fark bize katma değeri verir. Bu durumda etkin bir yönetimden beklenen olabildiğince fazla katma değer üretmektir.

Ülkemizde katma değeri yüksek ürün üretme konusundaki çabalar her geçen gün artmaktadır. Yüksek katma değerli ürünler ekonominin gelişimi açısından kritik öneme sahiptir. Geçmişte hammadde, yarı mamul, işlenmemiş tarım ürünü ihraç eden ülkemizde bugün yüksek katma değer oluşturan nihai ürünlerin üretilmesi hedeflenmektedir. Böylece milli ekonomideki ihracat ve ithalat dengesi sağlamakla birlikte cari açığın da düşürülmesi amaçlanmaktadır. Somut ifade etmek gerekirse, bir tır dolusu fındık ihraç etmemiz sonucu ülkemize giren kaynak, sadece bir adet mikro çip ithal ederek elimizden çıkabilmektedir. Dolayısıyla yüksek teknolojili talep gören nihai ürünlere veya işlenmiş tarım ürünler üretmeye odaklanmak işletmelerin etkin yönetim sergilemesi anlamına gelmektedir.

Katma değer elde etmek için sistemin dinamiklerinin doğru yönlendirilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede yöneticilerin katma değeri artırmaları için önlerinde iki seçenek vardır. Birincisi, çıktılar sabit kalmak kaydıyla, girdileri düşürmektir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, girdilerdeki düşüş çıktıların da azalmasına neden olmamalıdır. Yani maliyet düşürme adına yapılan çalışmalar, asla kaliteden taviz vermemelidir.

Katma değeri artırmanın diğer yolu ise, girdiler sabit kalmak kaydıyla, çıktıları artırmaktır. Bu aşamada, girdileri çıktılara dönüştüren sürece müdahale edilmelidir. Müdahale edilebilecek alanlar; insan kaynakları, malzemeler, ekipmanlar ve metodolojilerdir. Bu unsurlardan herhangi birine veya birkaçına doğru yönde müdahale edilerek, kalite, memnuniyet veya performans artırılabilir. Böylece ürünün değerini belirleyen unsurlar iyileştirilerek çıktı artırılabilir.

Etkin bir yönetimin olmazsa olmazlarından biri, Performans Yönetim Sistemidir. İnsan kaynaklarının, organizasyonun amacına doğru yönlendirilebilmesi için performans kriterleri belirlenerek çalışanların performansı kontrol altında tutulabilir. Bunun yanı sıra, performans kriterleri, ödül sistemi için de oldukça gereklidir. Etkin bir yönetim, insan kaynaklarını geliştirmek için elinden gelen her şeyi yapmalıdır. Gerek mesleki eğitimler gerekse kişisel gelişim eğitimleri verilmelidir. Ayrıca çalışanların performansına olumlu yansıyacak olan, motivasyon artırıcı takım çalışması prensibini yönetim benimsemelidir.

Etkin yönetimin bir diğer unsuru “Stratejik Planlama”dır. Tepe yönetim, iç ve dış çevre analizlerini yaptıktan sonra, işletme için misyon ve vizyon belirlemelidir. Daha sonra organizasyonun amacı ve stratejik hedefleri belirlenmelidir. Bu hedeflere nasıl ulaşılacağını belirten stratejiler ortaya konulduktan sonra, gerçekleştirilecek faaliyetler ve bu faaliyetlere ait kritik başarı faktörleri belirlenmelidir. Böylece organizasyonlar, günü birlik alınan kararlarla değil de uzun vadeli bakış açısı ve stratejik düşünceyle alınmış kararlarla yönetilmelidir.

Bilgiyi doğru bir şekilde yönetemeden etkin yönetimden bahsedilemez. Bir yönetici,  doğru bilgiye, doğru zamanda ve doğru yerde ulaşabilmelidir. Bunu sağlamanın yegane yolu da, yönetim bilgi sistemini işletmeye entegre etmektir. Günümüzde bilişim teknolojilerindeki hızlı gelişim sayesinde, teknolojiyi takip edebilen firmalar ERP paket programlarıyla kaynakları yönetebilmektedirler. Burada dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta; yönetim bilgi sistemini kurmak için paket programı satın alıp kurmak yeterli değildir. Yönetim bilgi sistemine geçiş, doğru yazılımı seçmekle başlamakta, seçilen yazılımı doğru bir şekilde kurarak devam etmekte ve kurulan sistemi sürekli kontrol ederek ve iyileştirerek tamamlanmaktadır.

Sonuç olarak, organizasyonun etkinliği ancak etkin bir yönetimle mümkündür. Etkin bir yönetim ise insan kaynaklarını geliştirerek, stratejik plana sahip olarak, bilgiyi doğru bir şekilde yöneterek, kurumsal bir yapıyla ve lider yöneticilerle mümkündür. Bu şartları yerine getirebilen organizasyonlar, girdilerini azaltarak çıktılarını artırarak katma değeri yüksek ürünler üretebilir.

Yazar: Atakan Genç